55 lat temu zmarła Maria Dąbrowska, autorka „Nocy i dni”, pięciokrotnie nominowana do literackiego Nobla

Urodziła się 6 października 1889 r. w Russowie k. Kalisza. Pochodziła z rodziny zubożałej szlachty. Ziemiańskie pochodzenie wyznaczyło w pewien sposób jej drogę literacką – Noce i dnie zapewniły jej miejsce w panteonie polskich pisarzy. Rodzice przyszłej pisarki zapewnili jej staranne wykształcenie. Studiowała nauki przyrodnicze, a następnie socjologię i ekonomię na uniwersytetach w Lozannie i w Brukseli. Przebywała również w Londynie jako stypendystka Fundacji Kooperatystów.

W Polsce pracowała jako nauczycielka geografii w Kaliszu (1910), a w latach 1918–1924 w Ministerstwie Rolnictwa. Z tej posady zrezygnowała, aby zająć się pracą literacką. W 1911 r. wyszła za mąż za Mariana Dąbrowskiego (1882 -1925), publicystę i działacza Polskiej Partii Socjalistycznej. Jako prozaiczka Dąbrowska debiutowała późno – już pod nazwiskiem męża. Wcześniej uprawiała tylko publicystykę. Intensywną działalność polityczną i publicystyczną prowadziła do końca międzywojnia. Po wojnie tego rodzaju wypowiedzi były już rzadsze.

Krótko po nagłej śmierci męża, mająca wówczas 36 lat pisarka poznała starszego od niej Stanisława Stempowskiego. Ten związek trwał aż do jego śmierci w 1952 r., jednak nigdy nie został zalegalizowany. Pisarka kochała również kobiety. Wiadomo, że uczuciem darzyła pisarkę Annę Kowalską, z którą przeżyła dwadzieścia lat. Spędziły w Warszawie część wojny oraz Powstanie Warszawskie, a w 1954 r. zamieszkały razem.

Po wojnie starała się zachowywać dystans wobec komunistycznych władz. Nie rezygnowała z udziału w życiu publicznym, ale starała się zachować niezależność. Praktykowała postawę kompromisową – uważała, że należy korzystać z otwieranych przez nowy ustrój możliwości pracy dla kraju, i pod tym jednym warunkiem nie uważała współpracy z komunistami za zdradę. W marcu 1964 r. podpisała krytykujący politykę kulturalną władz List 34.

W 1957 Dąbrowska otrzymała doktorat honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego, a w 1960 r. honorowe obywatelstwo Kalisza – miasta, z którym była emocjonalnie związana oraz które stanowiło pierwowzór Kalińca z Nocy i dni. Została także odznaczona Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. Maria Dąbrowska za powieść „Noce i dnie” była pięciokrotnie nominowana do Nagrody Nobla (w roku 1939, 1957,1959, 1960, 1965). Zmarła 19 maja 1965 r., została pochowana na warszawskich Powązkach w Alei Zasłużonych.

Zapraszamy do zabawy literackiej