Jego wiersze to świat pełen przygód, w którym głównymi postaciami są zwierzęta i rośliny. Pełne humoru uczą i wychowują – 122 rocznica urodzin Jana Brzechwy, klasyka literatury dziecięcej

Jan Brzechwa, właściwie Jan Wiktor Lesman, urodził się 15 sierpnia 1898 w Żmerynce, zmarł 2 lipca 1966 w Warszawie. Polski poeta, autor popularnych wierszy dla dzieci oraz utworów satyrycznych, tłumacz wybitnych rosyjskich poetów. Późniejszy bajkopisarz był wnukiem warszawskiego księgarza i wydawcy Bernarda Lesmana i stryjecznym bratem poety Bolesława Leśmiana. Starszemu kuzynowi zawdzięcza swój pseudonim artystyczny Brzechwa. 

Lata młodości spędził na Kresach Wschodnich. Zadebiutował jeszcze jako nastolatek w 1915, wierszami drukowanymi w petersburskim "Sztandarze". Dostał nawet nagrodę za wiersz poświęcony zmarłemu w listopadzie 1916 r. Henrykowi Sienkiewiczowi. Nie wiązał jednak wówczas swej przyszłości z karierą pisarską. Po przyjeździe do Warszawy ukończył Wydział Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Zapisując się na studia wstąpił jednocześnie do 36 Pułku Piechoty Legii Akademickiej i jako ochotnik uczestniczył w latach 1920–1921 w wojnie polsko-bolszewickiej.

Pisząc teksty dla przedwojennych warszawskich kabaretów, posługiwał się jeszcze pseudonimem Szer-Szeń. Rodowe brzmienie nazwiska Jan Wiktor Lesman zachował jako prawnik. Jako adwokat i ekspert w dziedzinie prawa autorskiego był współzałożycielem Związku Autorów i Kompozytorów Scenicznych. W 1926 r. Jan Brzechwa ożenił się po raz pierwszy, z Marią Sunderland, wnuczką siostry ojca. Kiedy w sierpniu 1928 przyszła na świat ich córka Krystyna, formalnie byli jeszcze małżeństwem, choć poeta romansował już z Karoliną Lentową, która miała zostać jego drugą żoną. Porzucenia "wspólnej kuzynki, ślicznej Marysi" nie mógł mu wybaczyć Leśmian, co przyczyniło się do kilkuletniego zerwania stosunków rodzinnych. Krysia zobaczyła ojca mając prawie dziewięć lat, właśnie na pogrzebie Bolesława Leśmiana. 

Pierwszy tomik wierszy dla dzieci Tańcowała igła z nitką wydano w 1937 r. Rok po ukazaniu się pierwszego tomu z wierszami dla dzieci, wyszedł następny – Kaczka Dziwaczka. Na lata drugiej wojny światowej przypada jeden z najważniejszych okresów twórczości bajkopisarza. Napisał wówczas takie utwory, jak Akademia Pana Kleksa czy Pan Drops i jego trupa. 

Okupacja, jak twierdził, wcale go nie dotyczyła, ponieważ... był zakochany. Przepełniała go miłość do Janiny Serockiej. Była ona żoną fryzjera, zaplątanego w różne, mniej legalne interesy. Poeta zakochał się w niej od pierwszego wejrzenia w 1940 r., jednak bez wzajemności. Opowieść o tym przetrwała w zapisie Kazimierza Brandysa: "W dniu upadku Paryża zażył truciznę, ponieważ ukochana kobieta oznajmiła mu, że kocha innego". Środek nie zadziałał. Dwa i pół roku później, w dniu klęski Niemców pod Stalingradem, zobaczył swoją wybrankę w barze na Nowym Świecie. Wszedł, padł przed nią na kolana i… zemdlał. Po raz kolejny usłyszał, że kobieta męża nie rzuci. Bajkopisarz chudł w oczach, przez co uwydatniły się jego semickie rysy – opowiadał Brandys. Wyprowadzony z cukierni przez dwóch cywilów, został zabrany do siedziby gestapo w alei Szucha. Tam oświadczył, że Żydem wprawdzie nie jest, ale mogą go rozstrzelać, gdyż wcale nie zależy mu na życiu. A czemu? Bo kobieta, którą kocha, nie chce się z nim związać. Niemcy odreagowali wybuchem śmiechu, po czym wyrzucili go za drzwi. Przy budce wartowniczej Brzechwa przypomniał sobie o zakupionym torciku mocca, który został na gestapowskim biurku. Wrócił, zastukał, przeprosił, zabrał. Tak niewiarygodny tupet zaskoczył Niemców do tego stopnia, że nie oponowali. Ukochaną kobietę zdobył po wojnie. Ich małżeństwo przetrwało aż do śmierci Jana.

Po wojnie zaczął się okres względnie dobrej prosperity wierszy dla dzieci, a wręcz znakomity dla utworów propagandowych, gloryfikujących nowo panujący ustrój i jego przywódców. Bez względu na tak zwany wydźwięk ideologiczny satyra Jana Brzechwy stała zawsze na najwyższym poziomie warsztatowym. Po śmierci Stalina poeta zaprzestał twórczości na zamówienie polityczne. Pisarz nadal wypełniał obowiązki prawnika. Jego komentarz do ustawy o prawie autorskim z 1926, przygotowywany do druku w 1939, ocalał w formie egzemplarzy korekty drukarskiej i został opublikowany po wojnie. Jako wybitny znawca tematu, często wspierał głosem doradczym prezesa Związku Literatów Polskich, także podczas wyjazdów zagranicznych.

Brzechwa stworzył wiele niezapomnianych postaci – m.in. Pana Kleksa, Kaczkę Dziwaczkę czy Pchłę Szachrajkę. Jego wiersze i bajki wciąż są popularne wśród najmłodszych czytelników.

Źródło: culture.pl/biografia24.pl/wikipedia.pl
Źródło zdjęcia: wyborcza.pl/stare-kino.pl/ wikipedia.pl/encyklopedia.pwn.pl